استقراء و تجربه از مسائل مهم فلسفه علم در جهان معاصر است که در فلسفه ابنسینا و پوپر همواره مورد توجه بوده است. ابنسینا با استناد به مواردی چون اخذ ذاتی، قاعده اتفاقی و قیاس خفی، تلاش نمود تا تجربه را از استقراء جدا کند و برای آن یقین و کلیت مشروط خاصی را لحاظ کند؛ ضمن اینکه تقسیم او از استقراء به تام و ناقص نیز اهمیت خاص خود را دارد. پوپر با نظر به مشکل عدم امکان استنباطات کلی در استقراء، تلاش نمود با طرح اصل انتقال و نشان دادن همسانی نگرش منطقی و روانشناسیگری، مشکل استقراء را حل کند و سپس با معرفی معیار ابطالپذیری، معیاری کلی و تجربی برای تأیید نظریات علمی ارائه دهد. شباهت دیدگاه ابنسینا و پوپر، مواجهه نقادانه با مسئلۀ استقراء و تجربه و تلاش برای تبیین ابعاد معرفتی آنها در علم و زندگی عملی بشر است، اما درنهایت ضمن اینکه هر دو، روش علمی را در تجربه و استقراء محدود نمیکنند، پوپر درحالی تجربه را بعنوان یکی از معیارهای تفکیک علم از غیر علم میداند که برای تجربه هیچ مبنای محکمی درنظر نمیگیرد، ولی ابنسینا تأکید دارد که تجربه از بدیهیات اولیه است و بنابراین در شکلگیری مجموعه معرفت بشری نقش مهمی دارد. در نوشتار حاضر، با تبیین و تحلیل تطبیقی دیدگاههای ابنسینا و پوپر درباب تجربه و استقراء، تلاش میشود توانمندهای رویکرد ابنسینا نشان داده شود.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1373). ترجمه و شرح برهان شفاء، مقدمه و نگارش محسن غرویان، تهران: انتشارات امیرکبیر.
Popper, Karl (2002) Unended Quest, London and New York, Routledge press.
Bogen, James (2002) Experiment and Observation, published in the Blackwell Guide to the philosophy of science, ed by Peter Machamer and Michael Silberstein, Blackwell publisher, USA.
ابتدای صفحه