1
استاد گروه فلسفه اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
2
دانشجوی دکترای فلسفه اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
چکیده
مبحث خیال که از مباحث مهم و اساسی در فلسفه و عرفان اسلامی است، بعد جهانشناختی و معرفتشناختی عظیمی دارد. ابنسینا از نخستین کسانی است که در این باب سخن گفته است. او خیال را در حوزه جهانشناسی واسطه عالم مادی و عقلی دانسته و در حوزه معرفتشناسی، با ایجاد تفاوت میان دو قوه ادراکی خیال و متخیله، با دو رویکرد متفاوت خیال معطوف به حس و خیال معطوف به عالم عقول را مورد توجه قرار داده است. ویژگی اتصاف به اوصاف و عوارض مادی، متعلق به خیال متصل معطوف به حس است و خیال متصل معطوف به عالم متعالی از ویژگیهای متعالی، از جمله قدرت خلاقیت، تصرف در نفس و تصرف در عالم طبیعت برخوردار است. در این مقاله با روش اسنادیـتحلیلی تلاش کردهایم منزلت معرفتشناختی و وجودشناختی خیال را در اندیشه ابنسینا به تصویر کشیده و اثبات کنیم که تمام آنچه در عرفان و فلسفههای پس از وی در این باب گفته شده بهنحوی متأثر از اندیشههای این بزرگ فیلسوف بوده است.